सरकार फेर्ने कि सिस्टम ?

टिप्पणी
मनिकर कार्की निवर्तमान

अन्ततः संसदको दोस्रो ठूलो दल नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी ओलीको नेतृत्व अनि संसदको तेस्रो र चौथो ठूलो दल नेकपा माओवादी केन्द्र र राप्रपा नेपालको मुख्य र्समर्थनमा बनेको एमाले-माओवादी-राप्रपा नेपाल गठबन्धन सरकार माओवादी असहयोगका कारण ९ महिना मै ढल्न पुगेको छ । पछिल्लो समयमा गठबन्धनमा सम्मिलित खासगरी नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्रबीच सरकार संचालनको सवालमा असहमति बढ्न  जाँदा सरकार ढल्न पुगेको छ ।

त्यसो त तत्कालीन एकीकृत माओवादीले यसअघि पनि सरकार परिवर्तनका लागि पहिलो ठूलो पार्टर्ीीेपाली कांग्रेससँग कुराकानी अघि बढाएको थियो । अनि बजारमा नेपाली कांग्रेसको १८ औं महाधिवेशनबाट कांग्रेस नेता शेर बहादुर देउवा सभापति चयन भइसकेपछि सत्ता गठबन्धनमा परिवर्तन आउने अड्कल पनि काटिएको थियो । तर, देउवाले सभापतिमा निर्वाचित भएसँगै 'आफ्नो ध्यान सरकारमा नभई सक्रिय प्रतिपक्षको भूमिकामा रहने' टिप्पणी गरेपछि सो अड्कल मत्थर भएको थियो ।

'तिमी युवा हुँदा के गर्यौ ?'

मनिकर कार्की "निवर्तमान"

गएको साउन ५ गते राष्ट्रिय युवा अधियान कास्कीले पोखरामा युवाकेन्द्रीत एउटा बृहत राष्ट्रिय परिसंवाद कार्यक्रमको आयोजना गरेको थियो । कार्यक्रममा यो पंक्तिकारले पनि सहभागिता जनाउने मौका पाएको थियो । कार्यक्रममा वैकल्पिक राजनीति, अर्थतन्त्र, राजनीतिमा युवाको भूमिका, राजनीतिमा आइटीको प्रयोग, क्वान्टम सिद्धान्तलगायतका विषयमा युवाहरुबाट ६ वटा कार्यपत्रहरु प्रस्तुत गरियो र त्यही कार्यपत्रमाथि बहस केन्द्रीत भयो । मूलतः राजनीतिमा अब युवाको भूमिका कस्तो हुनर्ुपर्छ - युवाले कस्तो प्रकारको राजनीति गर्नुपर्छ - युवा राजनीतिका सधैं फलोअर हुने कि र्सजक पनि हुने - समाजको आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक रुपान्तरणमा युवाको भूमिका के हुने - नयाँ युवामैत्री संस्कृति निर्माणका लागि युवाले कस्तो प्रकारको भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ - आर्थिक उत्पादनमा युवाको भूमिका के हुने - राजनीतिमा युवाहरु कसरी र किन वैकल्पिक शक्ति हुने - यूथ ओरियन्टेशन कार्यक्रममा यी र यस्तै प्रश्नहरुको उत्तर खोज्ने काम भयो ।

... पण्डितजीका नाममा

मनिकर कार्की निवर्तमान

गत आइतबार बिहान सबेरै पत्रकार डीआर घिमिरेले एउटा दुःखद् खबर छ भन्दै फोन गर्नुभयो । उहाँकै फोनको घन्टीले ब्युँझेको म उठेर सहज महशुस गर्न पाएकै थिइँन, पण्डित बाबुराम भट्टर्राईको दुःखद् निधनको खबर सुनाउनुभयो । त्यसपछि पत्रकार सीपी खनालले पनि फोनमार्फ सोही खबर सुनाउनुभयो । प्राध्यापन पेशामा लाग्नेहरुको बिहानी एकदमै रुटिनाइज हुन्छ । म पनि बिहानको कक्षा सकेर सातबजे पण्डितजीलाई अन्तिम श्रद्धाञ्जली दिन जाने सोचका साथ क्याम्पसतिर लागेँ । तर, योजनामुताबिक कक्षा सकेर बाहिर निस्कनै लाग्दा परिवारजनले पण्डितजीको पार्थिव शरीरलाई दाहसंस्कारको लागि देवघाट लगिसकिएको खबर आयो । त्यसपछि मानसपटलमा उहाँलाई सम्भिmँदै म बिचबाटो बाटै घरितर फर्किएँ ।

विद्यार्थी आन्दोलनको अबको गन्तब्य

मनिकर कार्की 'निवर्तमान'

तस्बिरः गुगल खोजी

त्रिभुवन विश्वविद्यालयले स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन -स्ववियु)को चुनाव आगामी फागुन १४ लाई तोकेको छ । अब विगतमा जस्तै विद्यार्थी संगठनहरुले जितहारको हिसाबकिताब नगरीकन विद्यार्थी राजनीतिलाई शुद्धिकरण गर्ने अवसरका रुपमा आसन्न चुनावलाई लिने हो भने २०६५ सालदेखि स्थगित हुँदै आएको स्ववियू चुनाव यस वर्षहुने देखिन्छ । स्ववियू चुनावको प्रसंग चल्दै गर्दा अबको विद्यार्थी आन्दोलनको उद्देश्य र गन्तब्यको बारेमा व्यापक बहस हुनु जरुरी देखिन्छ । नेपालमा विद्यार्थी आन्दोलनको इतिहास हर्ेदा विद्यार्थी आन्दोलनले पक्कै पनि राजनीतिक उद्देश्य नै बोकेको देखिन्छ । अनि निम्न माध्यमिक विद्यालयमा पढ्दा देखि नै विद्यार्थी संगठनबाट राजनीतिक यात्रा सुरु गरेका धेरै नेताहरु अहिले राजनीतिक दलको केन्द्रीय तहमा पुगेका छन् । यर्सथ, विद्यार्थी आन्दोलनको विगत हर्ेदा यसले राजनीतिक अभिष्ट नै बोकेको देखिन्छ ।

अस्तायो मूल्लाको किस्सा !

मनिकर कार्की निवर्तमान

प्रेस स्वतन्त्रता सेनानी । गणतान्त्रिक सरकारले दिएको उपाधि छाडेर अस्ताए पण्डितजी । अर्थात् पत्रकार पं. बाबुराम भट्टर्राई । अब कहिल्यै नफर्किने गरी विदा भएका छन्, हामी माझबाट । तिक्ष्ण स्मरण शक्ति भएका अध्ययनशील र चिन्तनशील उनीसँग केही समयसँगै काम गर्ने अवसर पनि मिल्यो । सँगसँगै रहेर काम गर्दा विछट्टै रमाइलो गर्ने बेलाबेलामा मूल्ला नसरुद्दिनका किस्सा सुनाएर हसाँउने उनको शैली अब स्मृतिमा मात्र रहनेछ ।

हरेक शब्दलाई आफ्नै परिभाषा दिने अनि मूल्लाको किस्सा जोडेर व्याख्या गर्ने उनको त्यो अनुपम शैली । जुनसुकै शब्दको बारेमा सोध्दा त्यसको इतिदेखि अन्त्यसम्म फेहरिस्त प्रस्तुत गर्ने अनि हरेक प्रसंगलाई दार्शनिक व्याख्या गर्ने उनको विशेषता थियो । अब त्यसको सख्त अभाव खट्किने छ ।

विकास र समृद्धिको रोडम्याप

प्रदेश नम्बर ५ केन्द्रीत समृद्धि योजना

- मनिकर कार्की निवर्तमान

१. विषय प्रवेशः

मुलुकमा नयाँ संविधान जारी भएसँगै आर्थिक विकास र समृद्धिको एजेण्डा प्रमुख रुपमा मुखरित हुँदै आएको छ । यद्यपि अहिलेको संविधानमा पनि आफ्ना मागहरु समाविष्ट नभएको भन्दै एउटा तप्का आन्दोलित नै छ, तथापि संविधानले मूलतः अहिलेसम्मका राजनीतिक आन्दोलनका उपलब्धिहरुलाई लेखांकन गर्ने काम गरेको छ । यर्सथ, अहिले नै सबै हासिल भयो वा भएन भनेर गुनासो गर्नुभन्दा पनि प्राप्त भएका उपलब्धिहरुको संस्थागत विकाससँगै हामी निरन्तर रुपले उपलब्धि हासिल गर्नेतिर क्रियाशील हुनु नै बुद्धिमता हो । 

जसै मुलुकमा संविधान जारी भयो, एक हिसाबले भन्ने हो भने संविधानसँगै अहिलेसम्म भए गरेका सम्पर्ूण्ा राजनीतिक उपलब्धिहरु एक प्रकारले लेखांकन भएको छ । यर्सथ, अबको राजनीतिक मुद्दा आर्थिक अवस्था फर्ेर्ने नै हुनर्ुपर्छ । अबको राजनीतिमा आर्थिक रुपान्तरण, प्रगति र समृद्धिका मुद्दाहरुले नै प्राथमिकता पाउनर्ुपर्छ । फलस्वरुप अहिले सबैजसो राजनीतिक दलहरुले आर्थिक विकास र समृद्धिका कुरा गर्न थालेका छन् । नेपाली कांग्रेसले काठमाण्डौंमा सम्पन्न १३ औं महाधिवेशन तथा नेकपा एमालेले काठमाण्डौंमै सम्पन्न ८ औं महाधिवेशन तथा नेकपा माओवादी केन्द्र -तत्कालीन एकीकृत माओवादीले) हेटौंडा महाधिवेशनबाटै आर्थिक समृद्धिको लाइन पास गराएका छन् भने अन्य दलहरुले पनि आर्थिक विकासको लाइन पास गराएर आफूहरुले आर्थिक नीति र कार्यक्रमलाई महत्व दिएको देखाएका छन् । 

राजनीतिलाई आर्थिक विकास र समृद्धिको कोणबाट परिभाषित गर्दै मुलुकको आर्थिक अवस्था फर्ेर्ने उद्घोषका साथ आर्थिक रुपान्तरण र समृद्धिलाई आफ्नो मुख्य नारा बनाएर भर्खरै मात्रै पर्ूवप्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टर्राईको संयोजकत्वमा नयाँ शक्ति नेपाल पार्टर्ीीोषणा भएको छ । नयाँ शक्तिले त 'अबका निकास, आर्थिक विकास' 'समृद्धि संभव छ, हाम्रै पालामा' जस्ता नाराहरु नै तय गरेर  मुलुकको आर्थिक विकास र समृद्धिलाई मुख्य राजनीतिक एजेण्डै बनाएर राजनीति शुरु गरेको छ । यसबाट निसन्देहः आर्थिक विकास र समृद्धि अबको राजनीतिको मुख्य नारा भएको प्रस्ट हुन्छ ।

समृद्धिको वैकल्पिक सोच

मनिकर कार्की "निवर्तमान"

तस्बिरः गुगल खोजी

अहिले मुलुकमा विकास र समृद्धिको बहस तीव्र ढंगले उठिरहेको छ । जसै मुलुकमा नयाँ संविधान जारी भयो, मुलुकमा राजनीतिक क्रान्ति सकिएको उद्घोषसँगै अब मुलुक आर्थिक क्रान्तितिर अग्रसर हुनुपर्ने राजनीतिक नाराहरु सुनिन थालेको छ । यद्यपि राजनीतिक क्रान्ति सम्पर्ूण्ा रुपले समापन भइसकेको अवस्था भने छैन । तथापि राजनीतिक संर्घष्ा पनि एउटा नियमित चालू रहने आन्दोलन भएको हुनाले समयक्रमसँगै राजनीतिक संर्घष्ा पनि जारी नै रहन्छ । इतिहासदेखि अहिलेसम्म मुलुकमा धेरै पटक राजनीतिक बदलावहरु भएका छन् । तर, त्यसरी आएको व्यवस्था परिवर्तनको उपलब्धिले आर्थिक विकासका लागि मार्ग प्रशस्त गर्न सकेन । अझ यसो भनौं पटकपटक भएको राजनीतिक बदलावसँगै हामीले विकासको कुनै एउटा मोडेल पकडेर आर्थिक समृद्धि हासिल गर्ने दिशामा अघि बढ्न सकेनौं । फलस्वरुप हाम्रो विकास जहिल्यै कागजमै सीमित हुन पुगेको छ । राजनीतिक दलहरुको चुनावी घोषणापत्रमै सीमित विकास र समृद्धिलाई कसरी जनताको घरदैलोसम्म पुर्याउने - अहिलेको मुख्य चुनौती पनि यही हो र आगामी राजनीतिक यात्रा पनि त्यही मार्गबाट अघि बढ्ने निश्चित छ ।