प्रादेशिक बजेटको शल्यक्रिया

मनिकर कार्की निवर्तमान
प्रत्येक आर्थिक वर्ष सरकारले अनुमानित आम्दानी र खर्च विवरणको पुलिन्दाको रुपमा वार्षिक बजेट सार्वजनिक गर्नेगर्छ । मुलुक संघीय स्वरुपमा पुनर्संरचित भएसँगै संघीय सरकारले बजेट सार्वजनिक गरिसकेपछि प्रदेश सरकार र स्थानीय तहहरुले पनि वार्षिक नीतिकार्यक्रम र बजेट ल्याउने गरेका छन् ।

संकट मोचन गर्न ‘पारम्परिक’ बजेट !

मनिकर कार्की निवर्तमान

अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडाले नेपाल सरकारको तर्फबाट संघीय संसदमा आगामी आर्थिक वर्ष २०७७÷०७८ का लागि कूल आम्दानी र खर्चको विवरण अर्थात् बजेट सार्वजनिक गरेका छन् । उनले सरकारको आम्दानी, खर्च र खर्चको स्रोत व्यवस्थापनको विवरणको रुपमा आगामी वर्ष रु. १४ खर्ब ७४ अर्ब ६४ करोडको बजेट प्रस्तुत गरेका हुन् ।

‘राष्ट्रवाद’को एकांगी राग

मनिकर कार्की निवर्तमान
आज पुस २७, अर्थात् पृथ्वी नारायण शाहको जन्म दिन, जुन दिनलाई ‘पृथ्वीजयन्ती/राष्ट्रिय एकता दिवस’ भनी मनाउने चलन छ। २०६२/०६३ को आन्दोलनले ल्याएको राजनीतिक परिवर्तनसँगै यो दिनमा विगतमा दिईंदै आएको सार्वजनिक विदा भने कटौति गरिएको छ। यद्यपि अहिले कतिपयको माग यस दिनको सार्वजनिक विदा कायम गरियोस् भन्ने छ।

कस्तो विकास, कस्तो अर्थतन्त्र

मनिकर कार्की निवर्तमान

सामान्य अर्थमा अपेक्षित दिशातर्फको परिवर्तन, उत्पादन र उपभोगको वृद्धि, भौतिक पूर्वाधारको निर्माण नै विकास हो। विकास निरन्तर प्रक्रिया हो, जसले कुनै पनि एकाइको आर्थिक, भौतिक, वातावरणीय तथा सामाजिक अवयवहरूमा सकारात्मक परिवर्तन सिर्जना गर्छ। जब हामी आर्थिक विकासको कुरा गर्छौं, त्यसले प्रचुर मात्रामा उत्पादन र आर्थिक वृद्धिदर बढेको अवस्थालाई इंगित गर्छ। विकासको मुख्य उद्देश्य स्थानीयस्तरमा मानिसको आय स्रोत बढाउने, उनीहरूको दैनिकी बदल्ने तथा जीवनस्तर गुणस्तरीय बनाउने हो।

उफ दुई तिहाई !

(स्केच साभार ः nepalitimes.com)

मनिकर कार्की निवर्तमान

सबैलाई थाहा छ – अहिले देशमा दुईतिहाई बहुमतको सरकार छ । तर, सरकार दुई तिहाई बहुमतको हुँदैमा नागरिकले पनि दुई तिहाई सुख पाउने होइनरहेछ । सबै असल र राम्रा चिजहरुको पनि दुई तिहाई संग्रह हुने होइनरहेछ । दुई तिहाई विवेक र दुई तिहाई बुद्धि पलाउने होइनरहेछ । जनतामा दुई तिहाई हाँसो र दुई तिहाई खुसी आउने होइनरहेछ । दुई तिहाई सरकारले विकास र समृद्धिका बडेबडे गफ गरिरहँदा हाम्रै वर्तमानले भने गिज्याइरहेको भान हुन्छ ।

सडकमुखी समृद्धि

मनिकर कार्की निवर्तमान
आजकल देशैभरी डोजर चलेको देखिन्छ । हिउँद बर्खा नभनी बुल डोजरहरु यत्रतत्र चलिरहेका छन् । विकासका लागि । समृद्धिका लागि । सडक निर्माणका लागि । ठीकै हो – सडक गाउँलाई सहरसँग जोड्ने आधार हो । भरपर्दो सडक नहुँदासम्म आवागमन सहज हुँदैन । आवागमन सहज नहुँदा बजार हुँदैन । बजार नहुँदा उत्पादन र व्यापार हुँदैन । अनि यो बिना समृद्धिको परिकल्पना पनि गर्न सकिंदैन । डा. हर्क गुरुङको शब्द सापटी लिने हो भने – ‘सडकले बजार ल्याउँछ, बजारले हजार’ अर्थात् समृद्धि भनौं । त्यसैले सायद अहिले स्थानीय तहहरु सकेसम्म भएको बजेट सडकमै खर्च गरिरहेका छन् । सडकलाई नै गाउँको विकासको पहिलो र अनिवार्य आधार बनाइँदैछ ।

गुणस्तरीय शिक्षाका आधारहरु

मनिकर कार्की “निवर्तमान”

विगतमा जस्तै यसवर्ष पनि माध्यामिक शिक्षा परीक्षाको परीक्षाफल प्रकाशित भएको छ । प्रवेशिकाबाट माध्यामिक शिक्षा परीक्षामा रुपान्तरित कक्षा १० को परीक्षाफल प्रकाशित भएसँगै अहिले बजारमा गुणस्तरीय शिक्षाको बजार शास्त्र चल्तीमा छ । अनि विद्यालय शिक्षामा परिणत उच्च मावि पढाउने विद्यालयहरुमा नयाँ विद्यार्थी भर्नाको चटारो त छ नै, बजारमा आफूलाई अब्बल र गुणस्तरीय देखाउने होडावाजी पनि जारी नै छ ।

राजनीतिकाे रेलिमाई

मनिकर कार्की निवर्तमान

अहिले देशको मौसमी विवरण अनि राजनीतिक बजार उस्तैउस्तै छ । गृष्मको आगमन हुँदै गर्दा प्रिमनसुन लामै समय अडिएकाले मौसममा तापीय उष्णता कमै छ । उता वाम गठबन्धनको प्रचण्ड बहुमतको सरकार बनेसँगै राजनीतिक बजारमा पनि उतिसारो उतारचढाव छैन । त्यसैले राजनीतिक तापमानको विन्दु भने स्थिरझैं प्रतीत हुन्छ । यसैबीच भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीजी दुई दिने नेपाल भ्रमणमा आए र गए । उनले विगतको पहिलो भ्रमणमा जस्तै नेपाल–भारतका अनेकन किस्सा सुनाए । भाषणवाज मोदीले दुई देशबीचको सम्बन्धको लामै बखान गरे । उनले नेपाल र नेपालीप्रति असाध्यै स्नेह दर्शाएर नेपाली जनताको मन जित्ने प्रयत्न गरे । अनि नेपालको विकासमा भारत सादेझार हुने वचन पनि दिए ।

‘वैकल्पिक राजनीति’को कार्यभार

मनिकर कार्की निवर्तमान
करिब पच्चीस सय वर्षअघि गौतमबुद्धले भनेका थिए – ‘दुःख छ । दुःखको कारण छ । दुःखको निवारण छ । ज्ञान, शील र समाधीको अष्टमार्गबाट दुःखको निराकरण गर्न सकिन्छ ।’ त्यहि बुद्धभूमिबाट नयाँ शक्ति पार्टीले संकल्प गरेको छ – ‘देशमा समस्या छ । समस्याको कारण छ । समस्याको निवारण छ । ‘५ स’ को मार्गबाट ‘समृद्ध नेपाल’ निर्माण गर्न सकिन्छ ।’ नयाँ शक्तिले गत फागुन दोस्रो साता लुम्बिनी बैठकबाट निकालेको निश्कर्ष र उद्घोष समृद्ध नेपाल निर्माणको सूत्र हो । त्यो सूत्र नयाँ शक्तिले अघि सारेको ५ स को सिद्धान्त हो ।

सपना र चुनौतिबिच अर्थमन्त्री खतिवडा

मनिकर कार्की निवर्तमान
वाम गठबन्धनले चुनावताका मुख्य गरी दुईवटा विषयलाई आफ्नो चुनावी नारा नै बनाएका थियो – स्थिर सरकार र आर्थिक समृद्धि । र, त्यही चुनावी नाराको बलमा नै वामपन्थी गठबन्धनले चुनावी सफलता हासिल गरेको हो । त्यही घोषणालाई आफ्नो राजनीतिक लक्ष्य बनाएर अहिले एक हुँदै गरेका दुई कम्युनिष्ट पार्टीहरु नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्रको साझेदारीमा सरकार बनेको छ । र, त्यही चुनावी घोषणा वरिपरी रहेर जनस्तरमा निकै ठूलाठूला सपनाहरु पनि बाँडिएको छ ।