शनिबार त्यसै पनि विदाको दिन भएको हुनाले अलि फुर्सदको दिन मानिन्छ । शायद त्यसो भएरै होला शनिबार अरु दिनको तुलनामा अलि बढ्ता अल्छि पनि भईंदोरहेछ । त्यसो त पत्रिकामा काम गर्ने हामीहरुलाई त के को शनिबार, के को आइतबार, सधैं उस्तै । तैपनि अन्य दिनको तुलनामा शनिबार अलि होलो त हुन्छ नै । अनि शनिबारको रुटिन पनि अलि अल्छी पारकै बन्ने गरेको छ । तर, मेरो हकमा भने शनिबार अलि फरक हुन्छ । सोमबारे स्तम्भ ‘समायान्तर’को लागि शनिबार केही न केही कोर्नै पर्ने हुन्छ । शनिबार फुत्कियो भने लेख्ने समय व्यवस्थापन गर्न अलि कठिन पर्छ । नत्र सामान्य रुपमा केही दिन अघिदेखि नै विषयवस्तुको चयन हुन्छ । तर, यसपटक भने पूराका पूरा खाली भइयो । फेरि यो स्तम्भ लेखन पनि कहिले काहीँ त झन्झटिलो पनि हुने रहेछ । विषयवस्तु पनि नफुर्ने र फुरिहाले पनि कति लेख्ने ? भन्ने पनि पर्ने रहेछ । आज शनिबार मलाई त्यस्तै भयो ।
केही दिनदेखिको कार्य व्यस्तताले पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमलाई पनि मसिनो तरिकाले नियाल्न नपाएको र फेरि जहिल्यै पनि त्यही असन्तुष्टिको कुरा मात्रै कति गर्ने ? कति लेख्ने ? भनेर यसपटकको समयान्तरबाट विदा लिने पो हो कि भनेर सोच्दै थिएँ । त्यत्तिकैमा फेसबुक एकाउन्टमा स्टाटस ठोकिदिए“, – ‘लेख्नुपर्ने तर विषयवस्तु नै फुरेन......खै के लेख्ने हो ?’ स्टाटस पोष्ट हुन नपाउ“दै एउटा अत्यन्तै चिरपरिचित एवं सम्मानित एकाउन्टबाट सुझाव आइहाल्यो कि त्यो स्टाटस नै आफैंमा लेख्ने विषय बन्नसक्छ । अरे मेरो त्यसतर्फ त ध्यान भएकै रहेनछ । अग्रज लेखक गुरुदत्त ज्ञवालीले त्यही कुरा लेखेर मेरो चुनावी चक्करले रन्किएको मुलुकको राजनीति जस्तै अन्यौलग्रस्त बनेको मस्तिष्कलाई स्ट्राइक गरिहाल्यो ।
सोचें यसैलाई शीर्षक किन नबनाउ“ । र म शीर्षकको गहिराई तर्फ आकर्षित भए“ र आजको यस समयान्तरमा त्यही ‘के लेख्ने’ भन्ने विषयलाई नै चिरफार गर्ने निश्चय गरेर हातका औंलाहरु कम्प्यूटरको किबोर्डमा नचाए“ । वास्तवमा के लेख्ने भन्ने विषय नै यति ठूलो रहेछ कि त्यसमा धेरै कुरा अटाउने रहेछ । मैले फ्यास्स स्टाटस त लेखिदिए“ । तर, म आफैं पनि त्यसको गहिराईमा पुग्न सकेको रहेनछु । आखिर किन लेखिन्छ ? के लेखिन्छ ? भन्ने कुरा पनि त लेखनको विषयवस्तु नै हो नि । त्यसमाथि हाम्रोजस्तो केही नौलो प्रायोग गर्दै गरेको, केही सिक्दै गरेको, केही परिवर्तन हुँदै गरेको, केही अन्यौलग्रस्त बन्दै गएको संक्रमणकालमा ।
त्यसो त संक्रमणकाल यस्तो अवस्था हो जुन अवस्थामा संभावनाहरु पनि चुलिएका हुन्छन् र चुनौतिहरु पनि अजङ्गले तेर्सिएका हुन्छन् । अनि त्यही संभावनाको फुर्को समातेर चुनौतिका पहाड चढिरहेका हाम्रा लागि हरेक विषयवस्तुहरु अवसर र चुनौति हुन् । अनि यस्तो अवसर र चुनौतिको महासंग्राममा लेख्ने, पढ्ने, बुझ्ने विषयवस्तु त झन् बग्रेल्ती हुने नै भए । यस्तो अवसरै अवसर हु“दा पनि मैले लेख्ने विषयवस्तु फेला नपारेको देख्दा मैले आफ्नै ज्ञानचक्षुलाई हकारेँ । अनि मेरो ज्ञानचक्षुले किन यी बग्रेल्ती विषयवस्तुहरुलाई देखेन, स्पर्श गर्न सकेन भनेर ठुस्सिंदै, आफैंलाई प्रश्न गर्दै यो आलेख तयार पारेँ ।
एउटा युगान्तकारी परिवर्तनतर्फ अग्रसर भएको मुलुकमा लेख्ने, पढ्ने अनि बुझ्ने विषयवस्तुहरु अनगिन्ती छन् । तर हामीले त्यसलाई गम्भीर तरिकाले अझै बुझेकै रहेनछौं । त्यसो त यो मुलुकमा कुनै अवसर नै छैन भनेर दैनिक पन्ध्र सय भन्दा बढी होनाहार नेपाली युवाहरु विदेशी भूमिमा रगत, पसिना बिक्री गर्न गइरहेका छन् । र, प्रतिफलको रुपमा आफैंलाई काठको बाकसमा पोको पारी दैनिक २÷४ को संख्यामा फर्किरहेका छन् । मेरो माथिको स्टाटसमा कमेन्ट गर्दै रोजगारीका लागि कतारमा गएका एकजना मित्रले ‘कतारको बारेमा लेखौं न’ भनेर सुझाएका थिए । शायद उनले मैले लेख्ने विषय नपाएको तर विदेशी भूमिमा नेपालीहरुले पाएको दुःख, कष्ट, पीडा र दर्द नदेख्ने भन्दै मलाई नै कटाक्ष हानेका हुन् झैं लाग्यो । अनि मैले आफैंलाई नियाल्ने चेष्टा पनि गरें ।
आखिर लेखिनै रहिएको छ । खै हामीले निरन्तर लेखेर के भयो ? हामीले कहिल्यै त्यता ध्यान दिएनौं । हामीले लेख्न त लेख्यौं । तर त्यसले समाजको रुपान्तरणका लागि सहयोग ग¥यो कि गरेन ? हामीले लेखेका कुराहरु कत्तिको स्थापित भए वा भएनन् ? त्यतातिर कहिल्यै ध्यान दिएनौं । हामीले केवल आफ्नै लागि लेख्यौं वा समाज, देश र जनताका लागि ? अहिले मलाई हामी लेखकहरुले यो प्रश्नलाई गम्भीर भएर सोच्ने बेला पनि आएको हो कि भन्ने लागिरहेको छ ।
राजनीतिको कुरा लेख्यो धेरैले बारम्बार सोध्ने एउटै प्रश्नले दिमाग रिंग्याउ“छ, ‘के सा“च्चिकै चुनाव हुन्छ त ?’ आर्थिक कुरा लेख्न खोज्यो, एउटै कुरा आउ“छ, –‘यो देश बनाउने कसैको भिजन नै छैन’ । अरे भाइ ! त्यो भन्नेले नै सबै धानिदिए जस्तो । युवाहरुको कुरा ग¥यो, एउटै उत्तर आउ“छ, –‘देशमा अवसर नै छैन’ । राज्य संयन्त्र हे¥यो, भ्रष्टाचारमा लिप्त छ । शिक्षाको कुरा ग¥यो, ‘व्यवहारिक नै छैन’ । अखबारको कुरा ग¥यो सबैभन्दा बढी ‘नकारात्मक सामग्री’ नै बढी बिकाउ हुन्छ । त्यही घरेलु हिंसा, बलात्कारका समाचारहरुले पाना भरिएका छन् । शायद हामीले आफ्ना रचनाहरुमा विकल्प प्रस्तुत गर्न सकेनौं र विस्तारै समाज नै विकल्पबिहीन झैं बन्न पुग्यो । जब विषवस्तुको गहिराई नाप्न सकिन्न, तब कुनै विकल्प सुझाउन सकिँदैन । हामीले पनि विगतमा शायद त्यसै ग¥यौं, समाजलाई उपयोगी हुने मुलुकको परिवर्तनको प्रवाहलाई सहि गन्तब्यमा पु¥याउने विकल्पहरु दिन सकेनौं त्यसैले अहिले विषयवस्तुको खडेरीको महशुस भएको छ । समाजले, राष्ट्रले रचनात्मकता गुमाउ“दै गएको छ । हामीमा नकारात्मक प्रवृत्ति नै हावी भएको छ ।
केही दिन अघिको कुरा हो । यसै अखबारद्वारा प्रगतिशील लेखक संघ, रुपन्देहीको छैटौं जिल्ला सम्मेलनबाट नवनिर्वाचित कार्यसमितिलाई सम्मान गर्ने कार्यक्रम आयोजना गरिएको थियो । उक्त कार्यक्रममा मैले पछिल्लो समयमा मिडियामा आएका लेख रचनाको प्रकृति प्रवृत्तिको बारेमा छोटो चर्चा गरेको थिए“, कि अहिले आएका समष्टिगत आलेख, तथा विचारहरुलाई हेर्दा तिनलाई दुईवटा श्रेणीमा विभाजन गर्न सकिन्छ । तिनीहरु कि त असाध्यै सतहि भएर आएका हुन्छन् कि त सिद्धान्त र दर्शनको नाउ“मा असाध्यै क्लिष्ट हुन्छन् । पहिलो प्रकारको आलेख तथा विचारले खासमा सतही ज्ञान दिन्छ । व्यक्तिलाई कुनै चीज र घटनाको सहज धारणा निर्माण गर्न सहयोग गर्छ र तर त्यसले समस्याको पहिचान गरी त्यसको दिर्घकालीन समाधानको उपाय सुझाउ“दैन । त्यसमा बजारमा चलेका हल्ला र छिटो बिकाउ हुने सामग्रीहरु नै बढी हुन्छन् । अन्तत्वगत्वा त्यस प्रकारका विचारले सतहमै रमाउने माहौलमात्र सिर्जना गर्छ किन्तु कुनै चिज र घटनाको गहिराईमा गएर त्यसको अन्तरसम्बन्ध निर्माण गर्न सक्तैन ।
त्यसैगरी अर्कोथरी आलेख, रचना वा विचारले भने सम्पूर्ण चिज र घटनालाई ‘सिद्धान्तको पोथ्रा’मा लगेर टुंग्याइदिन्छ । यहा“नेर कमरेड मदन भण्डारीको शब्द सापटी लिंदा त्यस किसिमका विचारहरुले केवल ‘सिद्धान्तका लागि जीवन’ बनाइदिन्छ । वास्तवमा सिद्धान्त त जीवनका लागि हुनुपर्ने हो । तर, त्यस किसिमको विचारले ‘सिद्धान्तका लागि जीवन’को मान्यतालाई स्थापित गरिदिएको हुन्छ । यसरी यी दुई प्रकारका विचार र दृष्टिकोणको बीचबाट दाया“बाया“ गर्दै हिंड्नु नै ‘जीवनका लागि सिद्धान्त’को आदर्श हो । तर, लेखकहरुले त्यसतर्फ ध्यान दिएको देखिँदैन । हामीले कि त आफ्नै आग्रह लेख्यौं कि पूर्वाग्रही भावनाले ओतप्रोत भएरै लेख्यौं । कहिल्यै समाज, पात्र र प्रवृत्तिको वस्तुनिष्ठ समीक्षक भएर लेखेनौं । शायद त्यसैले समाज नकारात्मकतातिर गयो ।
लेख्ने सवालमा विषयवस्तुहरु बग्रेल्ती छन् । यद्यपि अहिलेको संक्रमणकाल र परिवर्तनको संघारमा उभिएका हमीहरुलाई छुने विषय अर्थराजनीति, सामाजिक रुपान्तरण, हकअधिकारका कुरा नै हुन् । यी विषयमा धेरैले धेरै कलम चलाईसकेका छन् र अझै चलाउनेछन् । तर, किन दैनिक लेखिन लाखौं शब्दहरुले कसैलाई छोएको छैन ? किन दैनिक रुपमा सृजना हुने लाखौं विचारहरुले कुनै निकास दिन सकेको छैन ? के हामी सबैले गलत विचार प्रवाह गरेरै त्यस्तो भएको त होइन ? अथवा हामीले गहिराईमा गएर लेख्नै सकेनौं ? अथवा हाम्रो विचार र बोलीको कुनै प्रवाह छैन ? कुनै अर्थ छैन ? त्यसो भए हामी किन मथिङ्गल खियाएर लेखिरहेका छौं ? किन कपाल दुखाइरहेका छौं ? खासमा हामी लेखक वा बुद्धिजीवी जो भन्छौं, समाजको लागि, देशका लागि हाम्रो भूमिका के हुने यो कुरा स्पष्ट हुनुपर्छ । तबमात्र हामीले केही योगदान दिएको ठहर्छ । हामी आफ्नो भूमिकामा नै स्पष्ट भएनौं भने हामीले दिएका खुराकहरु केवल सतही बन्न पुग्दछन् ।
हो, अब हामीले वस्तुनिष्ठ भएर लेख्ने बेला आएको छ । हामीले अब सिद्धान्त दर्शनका नाउ“मा जीवन अर्पण गर्ने खालका सामग्री पस्किने होइन सिद्धान्तहरुलाई जीवनपयोगी बनाउने सरल ‘टिप्स’ दिन सक्नुपर्छ । लेखकले कुनै कुरा, मुद्दा वा विषयवस्तुको उठान गर्दा त्यसलाई सरल बनाउने हो झन् भन्दा झन् जटिल होइन । विषयवस्तुहरुको सरलीकरणमै त आकर्षण पनि हुन्छ । त्यसो भए समाजलाई उपयोगी हुने व्यवहारिक प्रयोगलाई पनि ध्यान दिनुप¥यो ।
लौ त, यसपालीको समयान्तरमा यस्तै कुरा लेखियो । समयान्तरका लागि लेख्ने विषयवस्तु सुझाउनुहुने अग्रज गुरुदत्त ज्ञवालीलाई साधुवाद ! आगे अर्को पटक ।
मनिकर कार्की ‘निवर्तमान’
Published on Dainikpatra Daily 2070.06.14
केही दिनदेखिको कार्य व्यस्तताले पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमलाई पनि मसिनो तरिकाले नियाल्न नपाएको र फेरि जहिल्यै पनि त्यही असन्तुष्टिको कुरा मात्रै कति गर्ने ? कति लेख्ने ? भनेर यसपटकको समयान्तरबाट विदा लिने पो हो कि भनेर सोच्दै थिएँ । त्यत्तिकैमा फेसबुक एकाउन्टमा स्टाटस ठोकिदिए“, – ‘लेख्नुपर्ने तर विषयवस्तु नै फुरेन......खै के लेख्ने हो ?’ स्टाटस पोष्ट हुन नपाउ“दै एउटा अत्यन्तै चिरपरिचित एवं सम्मानित एकाउन्टबाट सुझाव आइहाल्यो कि त्यो स्टाटस नै आफैंमा लेख्ने विषय बन्नसक्छ । अरे मेरो त्यसतर्फ त ध्यान भएकै रहेनछ । अग्रज लेखक गुरुदत्त ज्ञवालीले त्यही कुरा लेखेर मेरो चुनावी चक्करले रन्किएको मुलुकको राजनीति जस्तै अन्यौलग्रस्त बनेको मस्तिष्कलाई स्ट्राइक गरिहाल्यो ।
सोचें यसैलाई शीर्षक किन नबनाउ“ । र म शीर्षकको गहिराई तर्फ आकर्षित भए“ र आजको यस समयान्तरमा त्यही ‘के लेख्ने’ भन्ने विषयलाई नै चिरफार गर्ने निश्चय गरेर हातका औंलाहरु कम्प्यूटरको किबोर्डमा नचाए“ । वास्तवमा के लेख्ने भन्ने विषय नै यति ठूलो रहेछ कि त्यसमा धेरै कुरा अटाउने रहेछ । मैले फ्यास्स स्टाटस त लेखिदिए“ । तर, म आफैं पनि त्यसको गहिराईमा पुग्न सकेको रहेनछु । आखिर किन लेखिन्छ ? के लेखिन्छ ? भन्ने कुरा पनि त लेखनको विषयवस्तु नै हो नि । त्यसमाथि हाम्रोजस्तो केही नौलो प्रायोग गर्दै गरेको, केही सिक्दै गरेको, केही परिवर्तन हुँदै गरेको, केही अन्यौलग्रस्त बन्दै गएको संक्रमणकालमा ।
त्यसो त संक्रमणकाल यस्तो अवस्था हो जुन अवस्थामा संभावनाहरु पनि चुलिएका हुन्छन् र चुनौतिहरु पनि अजङ्गले तेर्सिएका हुन्छन् । अनि त्यही संभावनाको फुर्को समातेर चुनौतिका पहाड चढिरहेका हाम्रा लागि हरेक विषयवस्तुहरु अवसर र चुनौति हुन् । अनि यस्तो अवसर र चुनौतिको महासंग्राममा लेख्ने, पढ्ने, बुझ्ने विषयवस्तु त झन् बग्रेल्ती हुने नै भए । यस्तो अवसरै अवसर हु“दा पनि मैले लेख्ने विषयवस्तु फेला नपारेको देख्दा मैले आफ्नै ज्ञानचक्षुलाई हकारेँ । अनि मेरो ज्ञानचक्षुले किन यी बग्रेल्ती विषयवस्तुहरुलाई देखेन, स्पर्श गर्न सकेन भनेर ठुस्सिंदै, आफैंलाई प्रश्न गर्दै यो आलेख तयार पारेँ ।
एउटा युगान्तकारी परिवर्तनतर्फ अग्रसर भएको मुलुकमा लेख्ने, पढ्ने अनि बुझ्ने विषयवस्तुहरु अनगिन्ती छन् । तर हामीले त्यसलाई गम्भीर तरिकाले अझै बुझेकै रहेनछौं । त्यसो त यो मुलुकमा कुनै अवसर नै छैन भनेर दैनिक पन्ध्र सय भन्दा बढी होनाहार नेपाली युवाहरु विदेशी भूमिमा रगत, पसिना बिक्री गर्न गइरहेका छन् । र, प्रतिफलको रुपमा आफैंलाई काठको बाकसमा पोको पारी दैनिक २÷४ को संख्यामा फर्किरहेका छन् । मेरो माथिको स्टाटसमा कमेन्ट गर्दै रोजगारीका लागि कतारमा गएका एकजना मित्रले ‘कतारको बारेमा लेखौं न’ भनेर सुझाएका थिए । शायद उनले मैले लेख्ने विषय नपाएको तर विदेशी भूमिमा नेपालीहरुले पाएको दुःख, कष्ट, पीडा र दर्द नदेख्ने भन्दै मलाई नै कटाक्ष हानेका हुन् झैं लाग्यो । अनि मैले आफैंलाई नियाल्ने चेष्टा पनि गरें ।
आखिर लेखिनै रहिएको छ । खै हामीले निरन्तर लेखेर के भयो ? हामीले कहिल्यै त्यता ध्यान दिएनौं । हामीले लेख्न त लेख्यौं । तर त्यसले समाजको रुपान्तरणका लागि सहयोग ग¥यो कि गरेन ? हामीले लेखेका कुराहरु कत्तिको स्थापित भए वा भएनन् ? त्यतातिर कहिल्यै ध्यान दिएनौं । हामीले केवल आफ्नै लागि लेख्यौं वा समाज, देश र जनताका लागि ? अहिले मलाई हामी लेखकहरुले यो प्रश्नलाई गम्भीर भएर सोच्ने बेला पनि आएको हो कि भन्ने लागिरहेको छ ।
राजनीतिको कुरा लेख्यो धेरैले बारम्बार सोध्ने एउटै प्रश्नले दिमाग रिंग्याउ“छ, ‘के सा“च्चिकै चुनाव हुन्छ त ?’ आर्थिक कुरा लेख्न खोज्यो, एउटै कुरा आउ“छ, –‘यो देश बनाउने कसैको भिजन नै छैन’ । अरे भाइ ! त्यो भन्नेले नै सबै धानिदिए जस्तो । युवाहरुको कुरा ग¥यो, एउटै उत्तर आउ“छ, –‘देशमा अवसर नै छैन’ । राज्य संयन्त्र हे¥यो, भ्रष्टाचारमा लिप्त छ । शिक्षाको कुरा ग¥यो, ‘व्यवहारिक नै छैन’ । अखबारको कुरा ग¥यो सबैभन्दा बढी ‘नकारात्मक सामग्री’ नै बढी बिकाउ हुन्छ । त्यही घरेलु हिंसा, बलात्कारका समाचारहरुले पाना भरिएका छन् । शायद हामीले आफ्ना रचनाहरुमा विकल्प प्रस्तुत गर्न सकेनौं र विस्तारै समाज नै विकल्पबिहीन झैं बन्न पुग्यो । जब विषवस्तुको गहिराई नाप्न सकिन्न, तब कुनै विकल्प सुझाउन सकिँदैन । हामीले पनि विगतमा शायद त्यसै ग¥यौं, समाजलाई उपयोगी हुने मुलुकको परिवर्तनको प्रवाहलाई सहि गन्तब्यमा पु¥याउने विकल्पहरु दिन सकेनौं त्यसैले अहिले विषयवस्तुको खडेरीको महशुस भएको छ । समाजले, राष्ट्रले रचनात्मकता गुमाउ“दै गएको छ । हामीमा नकारात्मक प्रवृत्ति नै हावी भएको छ ।
केही दिन अघिको कुरा हो । यसै अखबारद्वारा प्रगतिशील लेखक संघ, रुपन्देहीको छैटौं जिल्ला सम्मेलनबाट नवनिर्वाचित कार्यसमितिलाई सम्मान गर्ने कार्यक्रम आयोजना गरिएको थियो । उक्त कार्यक्रममा मैले पछिल्लो समयमा मिडियामा आएका लेख रचनाको प्रकृति प्रवृत्तिको बारेमा छोटो चर्चा गरेको थिए“, कि अहिले आएका समष्टिगत आलेख, तथा विचारहरुलाई हेर्दा तिनलाई दुईवटा श्रेणीमा विभाजन गर्न सकिन्छ । तिनीहरु कि त असाध्यै सतहि भएर आएका हुन्छन् कि त सिद्धान्त र दर्शनको नाउ“मा असाध्यै क्लिष्ट हुन्छन् । पहिलो प्रकारको आलेख तथा विचारले खासमा सतही ज्ञान दिन्छ । व्यक्तिलाई कुनै चीज र घटनाको सहज धारणा निर्माण गर्न सहयोग गर्छ र तर त्यसले समस्याको पहिचान गरी त्यसको दिर्घकालीन समाधानको उपाय सुझाउ“दैन । त्यसमा बजारमा चलेका हल्ला र छिटो बिकाउ हुने सामग्रीहरु नै बढी हुन्छन् । अन्तत्वगत्वा त्यस प्रकारका विचारले सतहमै रमाउने माहौलमात्र सिर्जना गर्छ किन्तु कुनै चिज र घटनाको गहिराईमा गएर त्यसको अन्तरसम्बन्ध निर्माण गर्न सक्तैन ।
त्यसैगरी अर्कोथरी आलेख, रचना वा विचारले भने सम्पूर्ण चिज र घटनालाई ‘सिद्धान्तको पोथ्रा’मा लगेर टुंग्याइदिन्छ । यहा“नेर कमरेड मदन भण्डारीको शब्द सापटी लिंदा त्यस किसिमका विचारहरुले केवल ‘सिद्धान्तका लागि जीवन’ बनाइदिन्छ । वास्तवमा सिद्धान्त त जीवनका लागि हुनुपर्ने हो । तर, त्यस किसिमको विचारले ‘सिद्धान्तका लागि जीवन’को मान्यतालाई स्थापित गरिदिएको हुन्छ । यसरी यी दुई प्रकारका विचार र दृष्टिकोणको बीचबाट दाया“बाया“ गर्दै हिंड्नु नै ‘जीवनका लागि सिद्धान्त’को आदर्श हो । तर, लेखकहरुले त्यसतर्फ ध्यान दिएको देखिँदैन । हामीले कि त आफ्नै आग्रह लेख्यौं कि पूर्वाग्रही भावनाले ओतप्रोत भएरै लेख्यौं । कहिल्यै समाज, पात्र र प्रवृत्तिको वस्तुनिष्ठ समीक्षक भएर लेखेनौं । शायद त्यसैले समाज नकारात्मकतातिर गयो ।
लेख्ने सवालमा विषयवस्तुहरु बग्रेल्ती छन् । यद्यपि अहिलेको संक्रमणकाल र परिवर्तनको संघारमा उभिएका हमीहरुलाई छुने विषय अर्थराजनीति, सामाजिक रुपान्तरण, हकअधिकारका कुरा नै हुन् । यी विषयमा धेरैले धेरै कलम चलाईसकेका छन् र अझै चलाउनेछन् । तर, किन दैनिक लेखिन लाखौं शब्दहरुले कसैलाई छोएको छैन ? किन दैनिक रुपमा सृजना हुने लाखौं विचारहरुले कुनै निकास दिन सकेको छैन ? के हामी सबैले गलत विचार प्रवाह गरेरै त्यस्तो भएको त होइन ? अथवा हामीले गहिराईमा गएर लेख्नै सकेनौं ? अथवा हाम्रो विचार र बोलीको कुनै प्रवाह छैन ? कुनै अर्थ छैन ? त्यसो भए हामी किन मथिङ्गल खियाएर लेखिरहेका छौं ? किन कपाल दुखाइरहेका छौं ? खासमा हामी लेखक वा बुद्धिजीवी जो भन्छौं, समाजको लागि, देशका लागि हाम्रो भूमिका के हुने यो कुरा स्पष्ट हुनुपर्छ । तबमात्र हामीले केही योगदान दिएको ठहर्छ । हामी आफ्नो भूमिकामा नै स्पष्ट भएनौं भने हामीले दिएका खुराकहरु केवल सतही बन्न पुग्दछन् ।
हो, अब हामीले वस्तुनिष्ठ भएर लेख्ने बेला आएको छ । हामीले अब सिद्धान्त दर्शनका नाउ“मा जीवन अर्पण गर्ने खालका सामग्री पस्किने होइन सिद्धान्तहरुलाई जीवनपयोगी बनाउने सरल ‘टिप्स’ दिन सक्नुपर्छ । लेखकले कुनै कुरा, मुद्दा वा विषयवस्तुको उठान गर्दा त्यसलाई सरल बनाउने हो झन् भन्दा झन् जटिल होइन । विषयवस्तुहरुको सरलीकरणमै त आकर्षण पनि हुन्छ । त्यसो भए समाजलाई उपयोगी हुने व्यवहारिक प्रयोगलाई पनि ध्यान दिनुप¥यो ।
लौ त, यसपालीको समयान्तरमा यस्तै कुरा लेखियो । समयान्तरका लागि लेख्ने विषयवस्तु सुझाउनुहुने अग्रज गुरुदत्त ज्ञवालीलाई साधुवाद ! आगे अर्को पटक ।
मनिकर कार्की ‘निवर्तमान’
Published on Dainikpatra Daily 2070.06.14
No comments:
Post a Comment