प्रसंग सुरु गरौं बाल्यकालको स्मरणबाट । सानोमा विद्यालयमा पढ्दा कहिलेकाहीं शिक्षकले पढाउ“दै गर्दा नबुझेका कुरा सोध्ने गरिन्थ्यो । यसरी प्रश्न गर्दा शिक्षकले 'जान्ने हुन्छस् -' भनेर गाली गर्दथे । त्यसैगरी घरमै पनि कति कुराहरुको बारेमा प्रश्न सोध्दा 'यो किन भर्ुइंमा न भांडामा भाको -' भनेर गाली गर्थे । अनि समाजका ठूलाबढाहरुलाई त कसैले प्रश्न सोध्ने कुरै भएन । ती यसै पनि र्सवज्ञाता हुने भइगए । यसै पनि हाम्रो नेपाली समाज सामन्ती समाजै हो । सामन्ती संस्कारमा 'ठूलाले जे गर्यो हुन्छ त्यो र्सव सम्मत' कै भाखा गाउने गरिन्छ । आखिर हामी पनि त्यही समाजका उत्पादन न हौं, त्यही चिन्तन, संस्कार र संस्कृतिको प्रशारण असामान्य होइन ।
हो, त्यसैको विरासत हामी आज पनि धानिरहेका छौं । केटाकेटीहरुलाई सानैदेखि 'ज्ञानी' हुनर्ुपर्छ भनेर सिकाउंछौं । यहां ज्ञानीको मतलब आज्ञाकारी हो । केटाकेटीहरुले ठूलाबडाको आज्ञा शिरोधार्य गर्नुपर्छ, बस् । कहिं कतै प्रश्न उठाउनु हुंदैन । यदि प्रश्न सोधे त्यो सोमत नभएको कहलिन्छ । झन् हाम्रो परम्परा र संस्कारको कुरा गर्दा त प्रश्न उठाउने कुनै गुञ्जायसै रहंदैन । यर्सथ, नेपाली समाजमा प्रश्न सोध्नुलाई सहज मानिंदैन । तथापि अहिलेका केटाकेटीहरुले कुनै न कुनै रुपमा प्रश्नहरु सोध्न थालेका छन् । दैनिक जीवनमा भोग्नुपर्ने अनेक घटनाहरुमा जिज्ञासा राख्न थालेका छन् । कतिपय त्यस्ता केटाकेटीहरुलाई अझ पनि हामी अनुशासन र नैतिकताको नाउ“मा प्रश्न सोध्नबाट बञ्जीत गरिरहेका छौं, जानेर वा नजानेरै पनि ।
टेलिभिजनमा बीबीसी मिडिया एक्सनले तयार पार्ने साझासवाल कार्यक्रमको एउटा विज्ञापन बज्छ । 'म मधेशी, म महिला, म शर्ेपा, म तामाङ, म बोटे, म ...., तर म प्रश्न सोध्न सक्छु' । यो विज्ञापनले बोकेको सन्देशले मलाई जहिल्यै पनि विभोर पार्ने गरेको छ । यसको अर्न्तर्यमा प्रश्न सोध्नर्ुपर्छ र प्रश्न सोध्न सक्छु भन्ने जुन भाव छ, समाजका लागि यो नै एउटा सशक्त सांस्कृतिक एजेण्डा हो भन्ने लाग्छ । हो, हामीले प्रश्न सोध्नै पर्छ कि आज यो नेपाली समाज कता गइरहेको छ - किन यो अत्यन्तै पर्ूवाग्रही बन्दैछ - किन समाजले बहुलतालाई स्वीकार गर्न सकिरहेको छैन - किन यो एकात्मक धारमै अघि बढ्न खोज्छ - किन सामाजिक मूल्य मान्यताहरु एकांकी लाग्छन् - अनि किन सामाजिक सम्बन्धहरु तनावपर्ूण्ा बन्दैछन् - किन अर्काको हक, अधिकार र पहिचानको कुरामा हामीलाई रिस उठ्छ - किन हामी सहिष्णु हुन सकेका छैनौं -
हामीले अवलम्बन गरेका धार्मिक, राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक मूल्यमान्यता र अवधारणाहरु कसरी निर्माण भए - अनि ती किन र कसका लागि निर्माण गरिए - अनि त्यस्ता सांस्कृतिक मूल्यहरुको निर्माणमा सत्ताको भूमिका छ कि छैन - के यी मान्यताहरु समाजकै र्घष्ाणबाट पैदा भएका हुन् वा सत्ताले लादेको हो - सत्ताले किन एकात्मक संस्कृति निर्माण गर्यो - अनि इतिहासमा सत्ताले किन अरुको पहिचान खोस्ने काम गर्यो - किन यो मुलुक सा“च्चिकै राष्ट्र बन्न सकेन - किन यो मुलुकले समृद्धि हासिल गर्न सकेन - किन मुलुकले सबैको पहिचानलाई स्वीकार गर्न सकेन - उत्पीडन र आक्रोशको गर्भबाट अहिले यी र यस्ता ज्वलन्त प्रश्नहरु उब्जिएका छन् ।
यसरी उत्पन्न भएका वैकल्पिक प्रश्नहरुले समाजले अवलम्बन गर्दै आएको सनातनी धार्मिक, राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक एवं सांस्कृतिक अवधारणाहरुप्रति तीखो प्रहार गरिरहेका छन् । तर, फेरि पनि त्यही सनातनी अवधारणाका कारण हामीले यी यावत प्रश्नहरुलाई ध्यान दिन सकेका छैनौं । तिनको उत्तर खोज्न चुकेका छौं । यी यावत् प्रश्नहरुलाई यदि आज पनि हामीले नजरअन्दाज गर्यौं भने त्यसले भोलि फेरि अर्को राजनीतिक संर्घष्ाको भट्टी तयार गर्नेछ भन्ने कुरा हामीले महशुस गर्न सकेका छैनौं । यो नै नेपाली समाजको विढंपना हो । र, यो नै सामाजिक असहिष्णुताको कारक हो ।
जहिल्यै पनि समाज चलाउने शासक वर्गले नै हो । सामाजिक नियमहरु निर्माण गर्ने पनि सत्ता र शासक वर्ग नै हुन् । कुनै पनि सामाजिक नियम सत्ताको निर्देशक सिद्धान्तभन्दा अलग हु“दैन । किनकि यो समाज पनि त्यही सत्ताकै रंगले लत्पतिएको हुन्छ । अनि त्यो समाज पनि सत्ताको युनिट हो । सत्ता संचालनको प्रक्रियामा निर्माण गरिएको मेसिनरी हो । यस मानेमा समाजका हामी बुद्धिजीवी र जान्नेसुन्ने पनि बहुमत समाजले के भन्छ त्यसैलाई अंगिकार गरिरहेका हुन्छौं र समाजमा चिजहरु जेजसरी चलिआएका छन्, त्यसलाई बिना कुनै जा“चपड्ताल हामी नतमस्तक भएर स्वीकार गछौर्ं । अहिलेसम्मको हाम्रो नियती यत्ति हो । हामीले ती सामाजिक नियमहरुलाई फर्ेन त के तिनीहरुको सान्दर्भिकताको सवालमा प्रश्न समेत गर्न सकेका छैनौं वा गर्न चाहंदैनौं ।
अहिले मुलुकमा राष्ट्रियताको खुबै चर्चा चलेको छ । अनि राष्ट्रियताको भाष्य -डिस्कोस) मा उही महेन्द्रीय एकात्मकवादी दृष्टिकोण नै दृष्टिगोचर भइरहेको छ र त्यो नै अहिलेको सर्न्दर्भमा अब्बल राष्ट्रियता बनेको छ । तर, हामी यसको नया“ राजनीतिक डिस्कोर्स हुनसक्छ भनेर कल्पना गर्न पनि हिचकिचाइरहेका छौं । आखिर किन - किनकि समाजले हामीलाई राष्ट्रियताको निश्चित परिभाषा दिएको छ । अनि हामी त्यही पारम्परिक परिभाषाको प्यारामिटर भित्रै रहेर भजन गाइरहेका छौं । के महेन्द्रीय राष्ट्रवादमा जनताको अधिकारको कुरा छ - जनताको समृद्धिको कुरा छ - जनताका मौलिक पहिचान, संस्कार, परम्परा, धर्म, संस्कृतिको जगर्ेनाको कुरा छ - मुलुकमा भएका विभिन्न जाति, भाषाभाषि, वर्ग र समुदायका मौलिक पहिचानको संरक्षण छ - जनतालाई अधिकार सम्पन्न मालिक बनाउने विषयवस्तु छ - जनतालाई उत्पीडनको चंगुलबाट मुक्त गराउने योजना छ -
अनि राष्ट्रियता भनेको शासकहरुले जनताका लागि खडा गरिदिएको 'उपमा' मात्रै हो - जसलाई उनीहरुले जीवनभर बोक्नुपर्ने । राष्ट्रियताको परिभाषामा जनता पर्दैनन् - जनताको अधिकार पर्दैन - जनताको समृद्धि पर्दैन - यदि पर्छ भने अहिले नेपाल र नेपालीको डिस्कोर्समा यी विषयहरु किन निषेध गरिए - यर्सथ अबको नेपाली राष्ट्रियता विगतको निरन्तरता होइन । यसमा विभिन्न जाति, भाषा, धर्म, लिंग, वर्ण्र्ााक्षेत्र र समुदायका मानिसहरुले फरकफरक पहिचान झल्किने बहु राष्ट्रियताका विम्बहरुलाई स्वीकार गर्नुपर्छ । तबमात्र यो मुलुक सा“च्चिकै राष्ट्र बन्नेछ ।
झण्डै तीन महिनादेखि मुलुकको दक्षिण तर्राई मधेश तनावपर्ूण्ा अवस्थामा छ । ०७२ साउनको अन्तिमबाट कुनै न कुनै रुपमा पर्ूवदेखि पश्चिमसम्मको समग्र तर्राई मधेश आन्दोलित छ । अनि त्यो आन्दोलनका कारण सारा नेपालीको दैनिकी अत्यन्तै कष्टकर बन्न पुगेको छ । अब धेरैको घरमा चुलो बल्न छाडेको छ । धेरैले आधापेट खानुपर्ने अवस्था सृजना भइसकेको छ । इन्धन अभावको कुरा त एउटा भयो अब अत्यावश्यक पर्ने औषधि र खाद्यान्नको पनि अभाव देखापरिसकेको छ ।
नेपालीहरुको ठूला चाड मानिने दसैं, तिहार अभावमै व्यतीत भयो र तेस्रो ठूलो चाडको मानिने छठ पनि त्यही अभावमै मनाइरका छौं । आखिर किन काठमाण्डूका शासकहरुलाई यो कुरा महशुस भएको छैन - तर्राई मधेशमा चलेको आन्दोलनले प्रधानमन्त्रीको तर्फाट औपचारिक सम्बोधन पाउन पनि तीन महिना कर्ुर्नुपर्ने किन - तर्राई मधेशमा चलेको आन्दोलनको कुरा एउटा पाटो हो भने यही बेला भारतले गरेको नाकाबन्दीले हामी सबैको दैनिकी ठप्प हुन पुगेको छ । यसले नेपाल एक स्वतन्त्र र र्सार्वभौम मुलुकको हैसियतले अन्तर्रर्ााट्रय मञ्चहरुमा पारबहन र व्यापारको सर्न्दर्भमा जेजस्तो अधिकार पाउनुपर्ने हो ती अधिकारहरु कुण्ठीत भएका छन् । यसले पक्कै पनि विश्वकै ठूलो लोकतन्त्र कहलिएको भारत र ठूलो लोकतन्त्रका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र दामोदर दास मोदीको नेपाल दृष्टि उदांगो भएको छ ।
भारतीय रवैयाकै कारण अहिले सिंगो नेपालमा भारतविरोधी र त्यसमाथि पनि मोदी विरोधी जनमत सृजना भइरहेको छ । त्यसो त यी तिनै व्यक्ति हुन् जसले नेपालको व्यवस्थापिका संसदमा भाषण गर्दा नेपालस“ग समदुरीको सम्बन्ध कायम गर्न १७ वर्षछि आफू नेपाल आएको बताएका थिए । उनले नेपाल र नेपालीलाई पीडा हु“दा आफूलाई दुख्ने भाषण गर्दै सबै नेपालीको वाहवाही पाएका थिए । तर, उनको त्यो दुखाई धेरैदिन टिकेन । अहिले भारतले नेपालप्रतिको चासो मात्र होइन यसका विभिन्न पाटाहरुबीचको अन्तरसम्बन्धलाई फरक तरिकाले अध्ययन गर्न बाध्य बनाइदिएको छ । वर्तमानको यो नेपाल भारत सम्बन्धको तनावपर्ूण्ा अवस्थाको सुरुवात किन र कसरी भयो - यस विषयमा पनि हामीले प्रश्न गर्नुपर्ने भएको छ ।
विगतमा हामीले कहिल्यै पनि प्रश्न गरेनौं । गर्न पनि सिकाइएन । किनकि प्रश्न सोध्दा अनावश्यक झमेला हुन्छ । अनावश्यक मथिंगल खियाउनर्ुपर्छ । त्यो लेठो कसले गरोस् - जे चलेको छ, त्यसैलाई ठीक मान्यो बस् । तर, समाज सधैंस्थिर भएर नबस्ने रहेछ । जब गर्भमा रहेको उत्पीडन, विभेद महशुस हुन्छ, तब त्यो आक्रोश र लाभा बनेर बाहिर निस्कने रहेछ । अनि समाजमा प्रश्नहरुको ओइरो लाग्ने गर्छ । अब सबैले एकपटक प्रश्न गर्नुपर्ने बेला आएको छ ।
मनिकर कार्की 'निवर्तमान'
हो, त्यसैको विरासत हामी आज पनि धानिरहेका छौं । केटाकेटीहरुलाई सानैदेखि 'ज्ञानी' हुनर्ुपर्छ भनेर सिकाउंछौं । यहां ज्ञानीको मतलब आज्ञाकारी हो । केटाकेटीहरुले ठूलाबडाको आज्ञा शिरोधार्य गर्नुपर्छ, बस् । कहिं कतै प्रश्न उठाउनु हुंदैन । यदि प्रश्न सोधे त्यो सोमत नभएको कहलिन्छ । झन् हाम्रो परम्परा र संस्कारको कुरा गर्दा त प्रश्न उठाउने कुनै गुञ्जायसै रहंदैन । यर्सथ, नेपाली समाजमा प्रश्न सोध्नुलाई सहज मानिंदैन । तथापि अहिलेका केटाकेटीहरुले कुनै न कुनै रुपमा प्रश्नहरु सोध्न थालेका छन् । दैनिक जीवनमा भोग्नुपर्ने अनेक घटनाहरुमा जिज्ञासा राख्न थालेका छन् । कतिपय त्यस्ता केटाकेटीहरुलाई अझ पनि हामी अनुशासन र नैतिकताको नाउ“मा प्रश्न सोध्नबाट बञ्जीत गरिरहेका छौं, जानेर वा नजानेरै पनि ।
टेलिभिजनमा बीबीसी मिडिया एक्सनले तयार पार्ने साझासवाल कार्यक्रमको एउटा विज्ञापन बज्छ । 'म मधेशी, म महिला, म शर्ेपा, म तामाङ, म बोटे, म ...., तर म प्रश्न सोध्न सक्छु' । यो विज्ञापनले बोकेको सन्देशले मलाई जहिल्यै पनि विभोर पार्ने गरेको छ । यसको अर्न्तर्यमा प्रश्न सोध्नर्ुपर्छ र प्रश्न सोध्न सक्छु भन्ने जुन भाव छ, समाजका लागि यो नै एउटा सशक्त सांस्कृतिक एजेण्डा हो भन्ने लाग्छ । हो, हामीले प्रश्न सोध्नै पर्छ कि आज यो नेपाली समाज कता गइरहेको छ - किन यो अत्यन्तै पर्ूवाग्रही बन्दैछ - किन समाजले बहुलतालाई स्वीकार गर्न सकिरहेको छैन - किन यो एकात्मक धारमै अघि बढ्न खोज्छ - किन सामाजिक मूल्य मान्यताहरु एकांकी लाग्छन् - अनि किन सामाजिक सम्बन्धहरु तनावपर्ूण्ा बन्दैछन् - किन अर्काको हक, अधिकार र पहिचानको कुरामा हामीलाई रिस उठ्छ - किन हामी सहिष्णु हुन सकेका छैनौं -
हामीले अवलम्बन गरेका धार्मिक, राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक मूल्यमान्यता र अवधारणाहरु कसरी निर्माण भए - अनि ती किन र कसका लागि निर्माण गरिए - अनि त्यस्ता सांस्कृतिक मूल्यहरुको निर्माणमा सत्ताको भूमिका छ कि छैन - के यी मान्यताहरु समाजकै र्घष्ाणबाट पैदा भएका हुन् वा सत्ताले लादेको हो - सत्ताले किन एकात्मक संस्कृति निर्माण गर्यो - अनि इतिहासमा सत्ताले किन अरुको पहिचान खोस्ने काम गर्यो - किन यो मुलुक सा“च्चिकै राष्ट्र बन्न सकेन - किन यो मुलुकले समृद्धि हासिल गर्न सकेन - किन मुलुकले सबैको पहिचानलाई स्वीकार गर्न सकेन - उत्पीडन र आक्रोशको गर्भबाट अहिले यी र यस्ता ज्वलन्त प्रश्नहरु उब्जिएका छन् ।
यसरी उत्पन्न भएका वैकल्पिक प्रश्नहरुले समाजले अवलम्बन गर्दै आएको सनातनी धार्मिक, राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक एवं सांस्कृतिक अवधारणाहरुप्रति तीखो प्रहार गरिरहेका छन् । तर, फेरि पनि त्यही सनातनी अवधारणाका कारण हामीले यी यावत प्रश्नहरुलाई ध्यान दिन सकेका छैनौं । तिनको उत्तर खोज्न चुकेका छौं । यी यावत् प्रश्नहरुलाई यदि आज पनि हामीले नजरअन्दाज गर्यौं भने त्यसले भोलि फेरि अर्को राजनीतिक संर्घष्ाको भट्टी तयार गर्नेछ भन्ने कुरा हामीले महशुस गर्न सकेका छैनौं । यो नै नेपाली समाजको विढंपना हो । र, यो नै सामाजिक असहिष्णुताको कारक हो ।
जहिल्यै पनि समाज चलाउने शासक वर्गले नै हो । सामाजिक नियमहरु निर्माण गर्ने पनि सत्ता र शासक वर्ग नै हुन् । कुनै पनि सामाजिक नियम सत्ताको निर्देशक सिद्धान्तभन्दा अलग हु“दैन । किनकि यो समाज पनि त्यही सत्ताकै रंगले लत्पतिएको हुन्छ । अनि त्यो समाज पनि सत्ताको युनिट हो । सत्ता संचालनको प्रक्रियामा निर्माण गरिएको मेसिनरी हो । यस मानेमा समाजका हामी बुद्धिजीवी र जान्नेसुन्ने पनि बहुमत समाजले के भन्छ त्यसैलाई अंगिकार गरिरहेका हुन्छौं र समाजमा चिजहरु जेजसरी चलिआएका छन्, त्यसलाई बिना कुनै जा“चपड्ताल हामी नतमस्तक भएर स्वीकार गछौर्ं । अहिलेसम्मको हाम्रो नियती यत्ति हो । हामीले ती सामाजिक नियमहरुलाई फर्ेन त के तिनीहरुको सान्दर्भिकताको सवालमा प्रश्न समेत गर्न सकेका छैनौं वा गर्न चाहंदैनौं ।
अहिले मुलुकमा राष्ट्रियताको खुबै चर्चा चलेको छ । अनि राष्ट्रियताको भाष्य -डिस्कोस) मा उही महेन्द्रीय एकात्मकवादी दृष्टिकोण नै दृष्टिगोचर भइरहेको छ र त्यो नै अहिलेको सर्न्दर्भमा अब्बल राष्ट्रियता बनेको छ । तर, हामी यसको नया“ राजनीतिक डिस्कोर्स हुनसक्छ भनेर कल्पना गर्न पनि हिचकिचाइरहेका छौं । आखिर किन - किनकि समाजले हामीलाई राष्ट्रियताको निश्चित परिभाषा दिएको छ । अनि हामी त्यही पारम्परिक परिभाषाको प्यारामिटर भित्रै रहेर भजन गाइरहेका छौं । के महेन्द्रीय राष्ट्रवादमा जनताको अधिकारको कुरा छ - जनताको समृद्धिको कुरा छ - जनताका मौलिक पहिचान, संस्कार, परम्परा, धर्म, संस्कृतिको जगर्ेनाको कुरा छ - मुलुकमा भएका विभिन्न जाति, भाषाभाषि, वर्ग र समुदायका मौलिक पहिचानको संरक्षण छ - जनतालाई अधिकार सम्पन्न मालिक बनाउने विषयवस्तु छ - जनतालाई उत्पीडनको चंगुलबाट मुक्त गराउने योजना छ -
अनि राष्ट्रियता भनेको शासकहरुले जनताका लागि खडा गरिदिएको 'उपमा' मात्रै हो - जसलाई उनीहरुले जीवनभर बोक्नुपर्ने । राष्ट्रियताको परिभाषामा जनता पर्दैनन् - जनताको अधिकार पर्दैन - जनताको समृद्धि पर्दैन - यदि पर्छ भने अहिले नेपाल र नेपालीको डिस्कोर्समा यी विषयहरु किन निषेध गरिए - यर्सथ अबको नेपाली राष्ट्रियता विगतको निरन्तरता होइन । यसमा विभिन्न जाति, भाषा, धर्म, लिंग, वर्ण्र्ााक्षेत्र र समुदायका मानिसहरुले फरकफरक पहिचान झल्किने बहु राष्ट्रियताका विम्बहरुलाई स्वीकार गर्नुपर्छ । तबमात्र यो मुलुक सा“च्चिकै राष्ट्र बन्नेछ ।
झण्डै तीन महिनादेखि मुलुकको दक्षिण तर्राई मधेश तनावपर्ूण्ा अवस्थामा छ । ०७२ साउनको अन्तिमबाट कुनै न कुनै रुपमा पर्ूवदेखि पश्चिमसम्मको समग्र तर्राई मधेश आन्दोलित छ । अनि त्यो आन्दोलनका कारण सारा नेपालीको दैनिकी अत्यन्तै कष्टकर बन्न पुगेको छ । अब धेरैको घरमा चुलो बल्न छाडेको छ । धेरैले आधापेट खानुपर्ने अवस्था सृजना भइसकेको छ । इन्धन अभावको कुरा त एउटा भयो अब अत्यावश्यक पर्ने औषधि र खाद्यान्नको पनि अभाव देखापरिसकेको छ ।
नेपालीहरुको ठूला चाड मानिने दसैं, तिहार अभावमै व्यतीत भयो र तेस्रो ठूलो चाडको मानिने छठ पनि त्यही अभावमै मनाइरका छौं । आखिर किन काठमाण्डूका शासकहरुलाई यो कुरा महशुस भएको छैन - तर्राई मधेशमा चलेको आन्दोलनले प्रधानमन्त्रीको तर्फाट औपचारिक सम्बोधन पाउन पनि तीन महिना कर्ुर्नुपर्ने किन - तर्राई मधेशमा चलेको आन्दोलनको कुरा एउटा पाटो हो भने यही बेला भारतले गरेको नाकाबन्दीले हामी सबैको दैनिकी ठप्प हुन पुगेको छ । यसले नेपाल एक स्वतन्त्र र र्सार्वभौम मुलुकको हैसियतले अन्तर्रर्ााट्रय मञ्चहरुमा पारबहन र व्यापारको सर्न्दर्भमा जेजस्तो अधिकार पाउनुपर्ने हो ती अधिकारहरु कुण्ठीत भएका छन् । यसले पक्कै पनि विश्वकै ठूलो लोकतन्त्र कहलिएको भारत र ठूलो लोकतन्त्रका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र दामोदर दास मोदीको नेपाल दृष्टि उदांगो भएको छ ।
भारतीय रवैयाकै कारण अहिले सिंगो नेपालमा भारतविरोधी र त्यसमाथि पनि मोदी विरोधी जनमत सृजना भइरहेको छ । त्यसो त यी तिनै व्यक्ति हुन् जसले नेपालको व्यवस्थापिका संसदमा भाषण गर्दा नेपालस“ग समदुरीको सम्बन्ध कायम गर्न १७ वर्षछि आफू नेपाल आएको बताएका थिए । उनले नेपाल र नेपालीलाई पीडा हु“दा आफूलाई दुख्ने भाषण गर्दै सबै नेपालीको वाहवाही पाएका थिए । तर, उनको त्यो दुखाई धेरैदिन टिकेन । अहिले भारतले नेपालप्रतिको चासो मात्र होइन यसका विभिन्न पाटाहरुबीचको अन्तरसम्बन्धलाई फरक तरिकाले अध्ययन गर्न बाध्य बनाइदिएको छ । वर्तमानको यो नेपाल भारत सम्बन्धको तनावपर्ूण्ा अवस्थाको सुरुवात किन र कसरी भयो - यस विषयमा पनि हामीले प्रश्न गर्नुपर्ने भएको छ ।
विगतमा हामीले कहिल्यै पनि प्रश्न गरेनौं । गर्न पनि सिकाइएन । किनकि प्रश्न सोध्दा अनावश्यक झमेला हुन्छ । अनावश्यक मथिंगल खियाउनर्ुपर्छ । त्यो लेठो कसले गरोस् - जे चलेको छ, त्यसैलाई ठीक मान्यो बस् । तर, समाज सधैंस्थिर भएर नबस्ने रहेछ । जब गर्भमा रहेको उत्पीडन, विभेद महशुस हुन्छ, तब त्यो आक्रोश र लाभा बनेर बाहिर निस्कने रहेछ । अनि समाजमा प्रश्नहरुको ओइरो लाग्ने गर्छ । अब सबैले एकपटक प्रश्न गर्नुपर्ने बेला आएको छ ।
मनिकर कार्की 'निवर्तमान'
No comments:
Post a Comment